Presentatie VINCENT, De Aardappeleters en de huiszegen in Museum ’t Oude Slot

Zo luidt de titel van een nieuwe presentatie die vanaf 1 november te zien is in Museum ’t Oude Slot in Veldhoven. Centraal staat nieuwe informatie over De Aardappeleters en wat er op dat schilderij is afgebeeld. Het museum werkte hiervoor samen met het Van Gogh Museum, Museum Kröller-Müller en het Nederlands Steendrukmuseum.

In de winter van 1885 werkt Vincent van Gogh in Nuenen hard aan veel schetsen, tekeningen en schilderijen. Hij werkt ook aan zijn eerste grote schilderij: De Aardappeleters. Verschillende leden van de boerenfamilie De Groot uit Nuenen staan hiervoor model. In alle versies van dit schilderij zien we verschillende dingen aan de muur. Vincent vond deze blijkbaar belangrijk om te schilderen. Naast een wandklokje hangt er ook een ingelijste afbeelding. Een schilderij lijkt onwaarschijnlijk voor een arm boerengezin. Al eerder wordt daarom vermoed dat het om een religieuze prent gaat.

Kees Rovers uit Nuenen bestudeert al jarenlang voorwerpen die op Van Goghs schilderijen staan. In 2024 ontdekt hij dat het inderdaad om een huiszegen moet gaan. Historicus Gerard Rooijakkers onderzoekt dit verder. Hoewel de prent niet heel duidelijk is geschilderd, kan hij door de weergave van de figuren toch definitief vaststellen dat deze uit bedevaartsoord Kevelaer (DE) komt. Het is goed mogelijk dat de familie De Groot daar op bedevaart is geweest. Bedevaarten waren toen heel populair. Zo organiseerde een broederschap uit Eindhoven jaarlijks een bedevaart naar Kevelaer, met opstapplaatsen in Zuidoost-Brabant, zoals Nuenen en Veldhoven. Op prenten uit Kevelaer staan onder het kruis Maria en de apostel Johannes, en dát heeft Vincent in De Aardappeleters geschilderd.

Vanaf ongeveer 1840 werden huiszegens in grote aantallen gedrukt. Ze werden meestal verkocht in bedevaartsoorden zoals Kevelaer (DL) en Scherpenheuvel (BE). Zo'n huiszegen bestond uit twee delen: een blad met gebeden of psalmen en een devotieprent met een Christus-afbeelding. Het blad met gebeden werd vaak tevoorschijn gehaald bij storm of ander gevaar. De andere helft, vaak een prent met Jezus aan het kruis, werd ingelijst en aan de muur gehangen. Na zegening door een priester zou de prent huis en vee beschermen. Het belangrijkste verschil tussen prenten uit Kevelaer en Scherpenheuvel is wie er bij Jezus aan het kruis worden afgebeeld.

Met deze ontdekking weten we nu nóg meer over De Aardappeleters. Vanaf vrijdag 1 november vertelt museum ’t Oude Slot dit verhaal aan de hand van reproducties op ware grootte. Het museum toont hierbij verder religieuze prenten en vaantjes uit eigen collectie en geeft uitleg waarom bedevaarten zo belangrijk waren in de katholieke cultuur van Brabant. Museum ’t Oude Slot is gevestigd aan Hemelrijken 6 te Veldhoven. Praktische informatie voor bezoekers staat op www.museumoudeslot.nl